زردی نوزادان یکی از مشکلات شایع در میان تازه‌متولدشده‌هاست که به دلیل افزایش سطح بیلی روبین در خون ایجاد می‌شود. این بیماری می‌تواند در صورت عدم درمان، به مشکلات جدی‌تری همچون کرنیکتروس و عقب‌ماندگی ذهنی منجر شود. در این مقاله، به بررسی انواع روش های درمان زردی نوزاد خواهیم پرداخت و راهکارهای متداول برای مدیریت این وضعیت را معرفی خواهیم کرد.
راه‌های مختلف درمان زردی بچه
فتوتراپی:
در دنیای امروز، فوتوتراپی یکی از متداول‌ترین روش‌های درمان زردی نوزادان به شمار می‌آید. در این روش، نوزاد زیر دستگاهی خاص قرار می‌گیرد که مجهز به لامپ‌های ویژه است. این لامپ‌ها با تاباندن پرتوهای نور به پوست نوزاد، بیلی روبین را به شکل موثری تغییر داده و کمک می‌کنند تا از طریق ادرار یا مدفوع دفع شود.
با این حال، فوتوتراپی می‌تواند به ویژه در نوزادان با وزن بسیار کم هنگام تولد، عوارض جانبی به همراه داشته باشد. این عوارض شامل مشکلاتی همچون عوارض پوستی، کم‌آبی بدن، تب، تحریک‌پذیری، ضعف، آسیب به شبکیه چشم، اسهال، هیپوکالمی (کمبود پتاسیم)، کمبود ریبوفلاوین، آسیب به دستگاه تناسلی، سندرم نوزاد برنزه، ترومبوسیتوپنی (کاهش پلاکت‌های خون) و اختلالات مرتبط با استرس اکسیداتیو مانند انتروکولیت نکروزان و مجرای شریانی باز می‌باشد.
علاوه بر این، فوتوتراپی می‌تواند به افزایش ریسک بیماری‌های آلرژیک نظیر آسم و رینیت آلرژیک، خال‌های پوستی، آپوپتوز و آسیب DNA در لنفوسیت‌های خون نوزادان ترم منجر شود. هزینه‌های بالای فوتوتراپی نیز یکی دیگر از چالش‌های این روش است، چرا که بستری شدن نوزاد در بیمارستان و پوشاندن چشمان او ممکن است بر رابطه مادر و نوزاد تأثیر منفی بگذارد.
تعویض خون:
تعویض خون یکی از روش‌های نجات‌بخش و اورژانسی برای نوزادان با هایپربیلی روبینمی شدید است که به طور فوری و مؤثر سطح بیلی روبین سرم یا پلاسما را کاهش می‌دهد و آنتی‌بادی‌های مضر را از بین می‌برد. این روش، که به شدت تخصصی و نیازمند تجربه بالینی است، برای مواقعی که فتوتراپی قادر به کنترل هیپربیلی روبینمی نباشد و در نوزادانی که علائم عصبی ناشی از بیلی روبین (BIND) را نشان می‌دهند، توصیه می‌شود.
با وجود کارایی بالای تعویض خون در کاهش سریع بیلی روبین، این درمان نادر، پرهزینه و زمان‌بر است و باید فقط توسط کادر پزشکی ماهر در بخش‌های مراقبت‌های ویژه نوزادان یا کودکان (NICU/PICU) با تجهیزات کامل انجام شود. به همین دلیل، تعویض خون به عنوان آخرین راه‌حل درمانی در نظر گرفته می‌شود.
خطرات مربوط به تعویض خون شامل عوارض ناشی از استفاده از فرآورده‌های خونی و خود فرایند تعویض است. از جمله این خطرات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
– عفونت‌های قابل انتقال از طریق خون
– ترومبوسیتوپنی و اختلالات انعقادی
– واکنش‌های ایمونولوژیک ناشی از انتقال خون
– کولیت نکروزان
– ترومبوز ورید پورتال
– ناهنجاری‌های متابولیک نظیر هیپوکلسمی و هیپرکالمی
– مشکلات قلبی از جمله فشار خون بالا و آریتمی‌های قلبی
این خطرات و پیچیدگی‌های مربوط به تعویض خون تأکید می‌کند که این روش باید با احتیاط و تحت نظارت دقیق انجام شود.
ایمونوگلوبین‌ها و فنوباربیتال در درمان زردی نوزادان
ایمونوگلوبین‌ها
زردی نوزاد ممکن است ناشی از اختلاف گروه خونی مادر و نوزاد باشد. این وضعیت موجب انتقال آنتی‌بادی‌هایی از مادر به نوزاد می‌شود که به تخریب سریع گلبول‌های قرمز و افزایش بیلی روبین در خون نوزاد منجر می‌گردد. برای پیشگیری از همولیز خون در این نوزادان، تجویز IVIG (ایمونوگلوبین وریدی) به کار می‌رود. مکانیزم پیشنهادی برای IVIG، مهار همولیز از طریق مسدود کردن گیرنده‌های آنتی‌بادی بر روی گلبول‌های قرمز است. شواهد بالینی نشان می‌دهد که IVIG ممکن است خطر ابتلا به اختلالات عصبی را کاهش دهد. با این حال، مصرف IVIG می‌تواند با عوارضی همراه باشد که شامل تهوع، استفراغ، کرامپ‌های شکمی، تب، لرز، ناخوشی عمومی، درد مفاصل و عضلات، افزایش ضربان قلب، جوش و قرمزی پوست، سردرد، سرگیجه، واکنش‌های آلرژیک، اضافه بار مایعات و همولیز برگشتی است.
فنوباربیتال
فنوباربیتال به عنوان محرکی برای متابولیسم بیلی روبین در کبد مورد استفاده قرار می‌گیرد و به افزایش سرعت متابولیسم و دفع بیلی روبین از طریق ادرار و مدفوع کمک می‌کند. با این حال، به دلیل عوارض گسترده و جدی این دارو، استفاده از آن در درمان هایپربیلی روبینمی نوزادان توصیه نمی‌شود. عوارض احتمالی فنوباربیتال شامل افسردگی و مشکلات حافظه، سندرم استیونز-جانسون که می‌تواند کشنده باشد، بی‌قراری و بیش‌فعالی، دپرسیون تنفسی و ضعف استخوان است.
کم‌خونی و درمان زردی:
فیبرات‌ها
فیبرات‌ها گروهی از کربوکسیلیک اسیدهای آمفی‌پاتیک هستند که به‌طور عمده برای درمان اختلالات متابولیکی نظیر هایپرکلسترولمی (کلسترول بالا) استفاده می‌شوند. کلرفیبرات، یکی از این داروها، با تقویت فعالیت گلوکورونیل ترانسفراز، به فرآیند کونژوگاسیون و دفع بیلی روبین کمک می‌کند. با این حال استفاده از کلرفیبرات به دلیل عوارض متعدد آن، از جمله مشکلات عصبی، قلبی-عروقی، پوستی، گوارشی، ادراری و همچنین لکوپنی، ائوزینوفیلی و کم‌خونی، به‌طور کلی در درمان زردی نوزادان توصیه نمی‌شود.
شیرخشت
در پی هزینه‌های بالای درمان زردی و عوارض جانبی ناشی از روش‌های درمانی سنتی، توجه به روش‌های کم‌عارضه و مقرون به‌صرفه‌تر به طور فزاینده‌ای افزایش یافته است. در این راستا، داروهای گیاهی و سنتی در حال جلب توجه بیشتر هستند و تحقیقات زیادی در مورد اثربخشی این داروها برای درمان زردی در حال انجام است.
شیرخشت یکی از گیاهان مطرح در طب سنتی ایرانی است که به‌طور مکرر برای درمان زردی نوزادان توصیه شده است. این گیاه به‌دلیل محتوای مانیتول، ترکیبات فنولی و فلاونوئیدی، اثربخشی مناسبی در کاهش سطح بیلی روبین و تسهیل دفع آن از طریق ایجاد اسهال اسموتیک نشان داده است. مطالعات نشان می‌دهند که شیرخشت می‌تواند به بهبود وضعیت زردی و یبوست نوزادان کمک کند.
عوارض جانبی شیرخشت بسیار ملایم است و هزینه درمان با آن نسبت به روش‌هایی مانند فتوتراپی و تعویض خون به‌طور قابل‌توجهی کمتر است. همچنین، استفاده از شیرخشت نیاز به بستری شدن نوزاد را از بین می‌برد، که این امر به راحتی نوزاد و والدین کمک می‌کند. بنابراین، شیرخشت می‌تواند گزینه‌ای مؤثر و مناسب برای درمان زردی و یبوست در کودکان باشد.
